Opsiyon Stratejileri

Opsiyon nedir?

Opsiyon stratejileri yatırımcıların talep ve beklentilerine göre, Boğa, ayı ve Yönsüz Stratejiler olmak üzere 3 başlık altında değerlendirilebilmektedir.
1. Boğa Stratejileri; Boğa stratejileri, fiyatların yükselişe geçeceği beklentisinde olan yatırımcılar tarafından kullanılanılan stratejilerdir. Bu stratejiler sadece alım opsiyonu ya da satım opsiyonu kullanılarak yapılabileceği gibi opsiyonla birlikte dayanak varlığın doğrudan kullanımı ile de oluşturulabilir.
1.1 Alım Yönlü Boğa Stratejisi; Alım opsiyonlu boğa stratejisi (bull call spread) eşzamanlı olarak bir alım opsiyonunu almak ve bir alım opsiyonunu satmaktan oluşur. Alım opsiyonlu boğa stratejisinde dayanak varlık üzerine yazılmış belirli bir kullanım fiyatlı alım opsiyonu alınırken, aynı dayanak varlık üzerine yazılmış daha yüksek kullanım fiyatlı bir alım opsiyonu satılır. Her iki opsiyonun da kullanım tarihleri birbirleri ile aynıdır. Alım opsiyonu için, dayanak varlığın piyasa fiyatı kullanım fiyatından yüksekse bu opsiyon “parada” sayılmaktadır. Diğer taraftan, bir alım opsiyonu için, dayanak varlığın piyasa fiyatı, opsiyonun kullanım fiyatından düşükse, bu opsiyon “para dışı” demektir.
Kullanım fiyatı yükseldikçe alım opsiyonunun fiyatı düşmektedir. Bu sebeple, satılan opsiyonun değeri, alınan opsiyonun değerinden daima düşük olacaktır. Boğa stratejisi oluşturulurken bir alım opsiyonu alınırken (kullanım fiyatı daha düşük olacağı için fiyatı daha yüksek olacaktır) bir alım opsiyonu satılacağı için (kullanım fiyatı daha yüksek olacağı için fiyatı daha düşük olacaktır) bir başlangıç sermayesi (net ödenen opsiyon primi) gerektirmektedir. Alım opsiyonlu boğa stratejisi kullanan bir yatırımcı ile bir alım opsiyonu alıcısının beklentileri aynıdır. İki örnekte de piyasa yükselişinden kâr amaçlanmaktadır. Ancak alım opsiyonlu boğa yayılma stratejisinin avantajı, daha az maliyetle yatırım yapma imkânıdır. Diğer taraftan, alım opsiyonu alıcısının kârı teorik olarak sınırsızken, bu stratejide yatırımcının kârı sınırlıdır. Zarar riski ise iki örnekte de sınırlıdır.
1.2 Satım Opsiyonlu Boğa Stratejisi; Alım opsiyonlu boğa stratejisine benzer şekilde satım opsiyonlu boğa stratejisinde de yatırımcı piyasada yükseliş olacağı beklentisindedir. Bu strateji eşzamanlı olarak bir satım opsiyonu alınması ve bir satım opsiyonu satılması ile oluşturulur. Satım opsiyonlu boğa yayılma stratejisinde hisse senedi üzerine yazılmış belirli bir kullanım fiyatlı satım opsiyonu satılırken, aynı hisse senedi üzerine yazılmış daha düşük kullanım fiyatlı bir satım opsiyonu alınır. Diğer bir ifadeyle, satılan satım opsiyonu parada, alınan satım opsiyonu ise para dışıdır. Her iki opsiyonun da kullanım tarihi birbirleri ile aynıdır. Satım opsiyonları için kullanım fiyatı yükseldikçe opsiyon fiyatı yükselir, bu sebeple satılan opsiyonun değeri alınan opsiyonun değerinden daima yüksek olmaktadır. Satım opsiyonu satıcısının kârı sınırlı ancak zarar riski yüksekken, satım opsiyonlu boğa stratejisi uygulayan yatırımcının kârı da zararı da sınırlıdır. Ek olarak, bu stratejiyi uygulayan yatırımcının, başlangıç sermayesi olmadan yatırım yapma imkânları da mevcuttur.
1.3 Dayanak Varlık Alımı ve Alım Opsiyonunun Satışı; Bu stratejiyi uygulayan yatırımcı, örneğin portföyünde bulunan hisse senedinin fiyatının belirli bir fiyat seviyesine kadar yükseleceği beklentisindedir. Yatırımcı, bir yandan hisse senedi sahipliğinin tanıdığı sermaye kazancı ve temettü gibi haklardan faydalanırken, bir yandan opsiyon primi elde etmeyi amaçlamaktadır. Yatırımcı sattığı alım opsiyonunun kullanım fiyatını hisse senedinin ulaşmasını beklediği fiyat seviyesinin altında tutar. Hisse senedinin fiyatı, opsiyonun kullanım fiyatını aştığı zaman yatırımcının hisse senedi portföyü değerlenecek, fakat sattığı alım opsiyonu kullanılacak, yatırımcı ilgili hisse senedini kullanım fiyatından satmak durumunda kalacaktır. Hisse senedinin fiyatı gerilediği takdirde ise, yatırımcı hisse senedi yatırımından zarar edecek, ancak zararının bir kısmı elde ettiği opsiyon primi ile telafi edilecektir. Bu stratejide en olumsuz senaryoda hisse senedinin fiyatı 0’a kadar düşebilir. Bu durumda, yatırımcı opsiyon satarak elde edeceği nakit akışına karşılık, yatırdığı tüm parayı kaybetme riski almış olacaktır.
1.3 Dayanak Varlık Alımı ve Satım Opsiyonunun Alışı; Bu stratejiyi uygulayan yatırımcı, elinde bulundurduğu hisse senetlerinin fiyatının yükseleceği beklentisindedir ancak fiyatların gerileme ihtimalinden korunmak istemektedir. Bu sebeple yatırımcı, elinde bulundurduğu hisse senetlerine karşılık başabaş bir satım opsiyonu almaktadır. Dayanak varlığın cari fiyatı ile opsiyon sözleşmesinde belirtilen kullanım fiyatı birbirine eşitse, bu opsiyon “başabaş”ta dır. Bu stratejide kâr potansiyeli teorik olarak sınırsızken, zarar sınırlıdır.
2. Ayı Stratejileri; Yatırımcılar, ellerindeki menkul kıymetleri gelecekte daha düşük fiyattan satın alabilecekleri düşüncesi ile satarlar. Ayı stratejilerinin mantığı da bu kavram üzerine kuruludur. Boğa stratejilerinde olduğu gibi, ayı stratejileri de sadece alım opsiyonu ya da satım opsiyonu kullanılarak yapılabileceği gibi opsiyonla birlikte dayanak varlık kullanımı ile de oluşturulabilir.
2.1 Alım Opsiyonlu Ayı Stratejisi; Alım opsiyonlu ayı stratejisinde eşzamanlı olarak belirli bir kullanım fiyatlı alım opsiyonu alınmakta ve aynı hisse senedi üzerine yazılmış daha düşük kullanım fiyatlı farklı bir alım opsiyonu satılmaktadır. Diğer bir ifadeyle, para dışı bir alım opsiyonu alınırken parada bir alım opsiyonu satılmaktadır. Her iki opsiyonun da kullanım tarihi aynıdır. Alım opsiyonlu ayı stratejisi kullanan bir yatırımcı ile bir alım opsiyonu satıcısının beklentileri aynıdır. Diğer taraftan, alım opsiyonu satıcısının kârı sınırlı, zararı ise teorik olarak sınırsızken, alım opsiyonlu ayı stratejisi kullanan yatırımcının kârı ve zararı sınırlıdır. Diğer taraftan, bu stratejiyi kullanarak yatırımcı, daha düşük maliyetle yatırım yapma imkânı sağlamaktadır.
2.2 Satım Opsiyonlu Ayı Stratejisi; Satım opsiyonlu ayı stratejisinde, eşzamanlı olarak belirli bir kullanım fiyatlı satım opsiyonu alınmakta ve aynı hisse senedi üzerine yazılmış daha düşük kullanım fiyatlı farklı bir satım opsiyonu satılmaktadır. Diğer bir ifadeyle, parada bir satım opsiyonu alınırken para dışı bir satım opsiyonu satılmaktadır. Her iki opsiyonun da kullanım tarihi aynıdır. Satım opsiyonlu ayı stratejisi kullanan bir yatırımcı ile bir satım opsiyonu alıcısının beklentileri aynıdır. Piyasa düşüşünden kâr amaçlanmaktadır. İki stratejide de zarar riski sınırlıdır. Ancak, satım opsiyonu alıcısının daha yüksek kâr elde etme imkânı vardır. Diğer taraftan, ayı stratejisini kullanarak yatırımcı, daha düşük maliyetle yatırım yapma imkânı sağlamaktadır.
2.3 Dayanak Varlık ve Satım Opsiyonu Satışı; Bu stratejiyi uygulayan yatırımcı, portföyünde bulunan hisse senedinin fiyatının orta vadede belirli bir fiyat seviyesine kadar düşeceği beklentisindedir. Yatırımcı portföyündeki hisse senetlerini satarken, bu hisse senetleri üzerine yazılmış bir satım opsiyonu da satmaktadır. Bu strateji yatırımcıya opsiyon primi kazandıracaktır. İlgili hisse senedinin fiyatı, opsiyonun kullanım fiyatının altında kaldığı sürece yatırımcı kâr edecektir. Ancak hisse senedi fiyatı opsiyon kullanım fiyatının üzerine çıktığında yatırımcı zarar etmeye başlayacaktır. Teorik olarak sınırsız zarar potansiyeli vardır. Kâr ise opsiyon primi ile sınırlıdır.
2.4 Dayanak Varlık Satışı ve Alım Opsiyonu Alışı; Protective Call olarak bilinen bu stratejiyi uygulayan yatırımcı, elinde bulundurduğu hisse senetlerinin fiyatının düşeceği beklentisiyle bu hisseleri satarken, fiyatın yükselme riskine karşın başabaş bir alım opsiyonu satın almaktadır. Protective Put stratejisinin tersine bu stratejiyi uygulayan yatırımcı, hisse senedi fiyatında düşüş beklentisindedir, ancak fiyatlarda yükselme ihtimaline karşı kendini korumaya almak istemektedir. Bu stratejide kâr potansiyeli teorik olarak sınırsızken, zarar ödenen opsiyon primi ile sınırlıdır.
3. Yönsüz Stratejiler; Yönsüz opsiyon stratejilerini uygulayan yatırımcılar, piyasada yüksek oynaklık olacağı beklentisindedir. Bu stratejiler, yön konusunda kesin bir öngörüsü olmayan yatırımcılara, hisse senedi fiyatları aşağı ya da yukarı hareket etse de kâr potansiyeli sunmaktadır. Bu stratejilerin başarısı, fiyatların yönüne değil beklenen oynaklığın gerçekleşmesine bağlıdır.
3.1 Pergel Stratejisi; Pergel (straddle) stratejisi, aynı dayanak varlık üzerine yazılmış, vade tarihleri ve kullanım fiyatları aynı olan bir alım opsiyonu ile bir satım opsiyonun alınmasıyla ya da satılmasıyla oluşturulabilir. Uzun pergel stratejisi uygulayan yatırımcı başabaş bir alım ve başabaş bir satım opsiyonu almaktadır. Kısa pergel stratejisi uygulayan yatırımcı ise başabaş bir alım ve başabaş bir satım opsiyonu satmaktadır.
3.2 Strip Stratejisi; Strip stratejisi de pergel stratejisine benzemektedir. Hatırlanacağı üzere pergel stratejisinde yatırımcı, hisse senedi fiyatlarında küçük bir değişiklik olacağını tahmin etmekteydi. Ancak fiyatların yönü konusunda bir öngörüsü bulunmamaktaydı. Eğer yatırımcı, fiyat düşüşüne daha çok olasılık veriyorsa, alım opsiyonuna göre satım opsiyonu sayısını arttıracak, strip stratejisi uygulayacaktır.
3.3 Strap Stratejisi; Strap stratejisi de pergel stratejisine benzemektedir. Yatırımcının hisse senedi fiyatında bir değişiklik olacağını ve bu değişikliğin fiyat düşüşünden çok fiyat artışı yönünde gerçekleşeceğini beklediğini varsayalım. Bu durumda yatırımcı, satım opsiyonuna göre alım opsiyonu sayısını arttırarak strap stratejisi uygulayabilecektir. Strap, iki alım opsiyonu ve bir satım opsiyonunun kombinasyonu ile oluşturulan bir stratejidir. Strip gibi strap stratejisi de aynı kullanım fiyat ve vadeye sahip başa baş opsiyonlarla oluşturulmaktadır.
3.4 Çanak Stratejisi; Çanak (strangle) stratejisi, vadeleri aynı, kullanım fiyatları farklı bir alım ve bir satım opsiyonunun oluşturduğu kombinasyondur. Bu stratejinin pergel stratejisinden farkı, opsiyonların kullanım fiyatlarının farklı olmasıdır. Çanak stratejisinde, pergel stratejisindeki gibi yatırımcı fiyatlarda değişiklik olmasını beklemekte fakat, bu değişikliğin hangi yönde olacağı konusunda bir beklentisi bulunmamaktadır. Çanak stratejisinde kazanç, alım ve satım opsiyonlarına ait kullanım fiyatlarının arasındaki farka bağlıdır. Kullanım fiyatları birbirine ne kadar yakın olursa kazanç o kadar yüksek olacaktır. Kullanım fiyatları arasındaki fark arttıkça, yatırımcının kâr elde edebilmesi için hisse senedi fiyat değişiminin daha yüksek olması gerekmektedir. Pergel stratejisinde kullanılan başabaş opsiyonlar yerine burada para dışı opsiyonların kullanılması daha düşük opsiyon primine işaret etmektedir. Dolayısıyla, çanak stratejisinin avantajı maliyetin daha düşük olmasıdır.
3.5 Kelebek Yayılma Stratejisi; Kelebek yayılma stratejisi (butterfly), boğa yayılma ve ayı yayılma stratejilerine kıyasla daha karmaşık yapıda bir stratejidir. Kelebek yayılma stratejisinin bu iki stratejinin birlikte kullanılmasıyla oluşturulduğu da söylenebilir. Bu strateji, dört ayrı alım opsiyonu ya da satım opsiyonu kullanılarak gerçekleştirilir. Kelebek stratejisi, kâr-zarar grafiği kelebek kanadına benzer bir şekil aldığı için bu ismi almıştır. Bu stratejiyi kullanan yatırımcı, hisse senedi fiyatında belirli bir aralıkta değişim olacağını beklemektedir.